De Afscheiding van 1834 is de aanduiding van een kerkelijke beweging in het Nederland van de 19e eeuw, die uiteindelijk heeft geleid tot zelfstandige gereformeerde kerken naast de Nederlands Hervormde kerk. De Afscheiding van 1834, hoewel klein begonnen, heeft grote invloed gehad op de vorming van de moderne Nederlandse samenleving.
Aan het begin van de 19de eeuw kwam er in de Nederduits Gereformeerde Kerk, dé protestantse kerk van Nederland in die tijd, steeds meer invloed van stromingen die een vrije interpretatie van de bijbel voorstonden. Tevens probeerde de regering greep op de kerk te krijgen. Onder meer werd er een reglement aan de kerk opgelegd, dat de Dordtse Kerkorde verving, die de kerken sinds 1618 hanteerden. Dit was het begin van de Nederlandse Hervormde Kerk.
Deze ontwikkeling leverde protest op door het hele land dat tot uitbarsting kwam in 1834. In het betreffende jaar scheidden een aantal kerken zich af van de Nederlandse Hervormde Kerk. De beweging ontstond in het Groningse Ulrum, waar onder leiding van dominee Hendrik de Cock een grote groep mensen uit de kerk stapte. De hervormde kerk had ds. De Cock geschorst omdat hij openlijk en fel kritiek had op de praktijk van het kerkelijk leven en de - zijns inziens - verwatering van de Bijbelse leer. De gemeente van ds. De Cock was het niet met deze schorsing eens. Omdat de vele protesten geen effect hadden, scheidde men zich af van de Nederlandse Hervormde Kerk.
In Oost-Nederland was Anthony Brummelkamp een bekende voorvechter van de Afscheiding. Onder zijn invloed ontstonden afgescheiden gemeentes in onder andere Varsseveld, Winterswijk, Aalten en Wierden. In Holland en Noord-Brabant werd de beweging geleid door Hendrik Scholte, in Friesland door Simon van Velzen en in Zeeland door Huibert Jacobus Budding.
De Nederlandse overheid wilde dat ze erkenning als afzonderlijk kerkgenootschap aanvroegen, maar de Afgescheidenen wilden dat in het begin niet. Volgens hen waren zij de echte voortzetting van de Nederlandse Hervormde Kerk. Doordat zij niet officieel erkend waren, bevonden zij zich in een moeilijke positie. Er werd een wet van Napoleon toegepast, namelijk dat voor samenkomsten van meer dan 20 personen toestemming moest worden gevraagd. Deze toestemming werd lange tijd niet gegeven. Verschillende voorgangers van de afgescheidenen kwamen daarom in de gevangenis terecht. Na 1845 emigreerden veel afgescheidenen naar de Verenigde Staten onder leiding van bekende predikanten als Albertus van Raalte en Hendrik Peter Scholte.
De afscheiding van 1834 stond aan de wieg van de vorming van vele afscheidingen (en enkele fusies) die later nog zouden volgen. Een conflict over het aanvragen van erkenning door de overheid en het laten varen van de naam gereformeerd voor het eigen kerkgenootschap leidde tot een splitsing van de afgescheidenen in de Gereformeerde Kerken onder het Kruis en de Christelijke Afgescheiden Gemeenten. Na de beëindiging van de vervolgingen gingen deze in 1869 weer samen in de Christelijke Gereformeerde Kerk. In 1892 ging de Christelijke Gereformeerde Kerk samen met de Nederduits Gereformeerde Kerken (dolerende) die ontstaan waren uit de Doleantie van 1886 en vormden de Gereformeerde Kerken in Nederland. Een klein deel van de Christelijke Gereformeerde Kerk deed niet mee met de fusie en ging verder onder dezelfde naam.
Op 1 mei 2004 fuseerden de Gereformeerde Kerken in Nederland met de Nederlandse Hervormde Kerk en de Evangelisch-Lutherse Kerk tot de Protestantse Kerk in Nederland (PKN). Hiermee is het grootste deel van de aanhangers van de Afscheiding en de Doleantie na lange tijd terug onder één landelijke kerkorganisatie met de hervormden.
Literatuur[]
Een gedetailleerde beschrijving, voornamelijk van regio's, door dr. C. Smits:
- De afscheiding van 1834 -- Dordrecht: Van den Tol -- 9 delen: 1971-1991 (ruim 4000 blz.). Zie o.a.: ISBN 90-6389-464-3 en ISBN 90-6389-467-8
Voor Groningen, Friesland, Overijssel en Zeeland door dr. J. Wesseling:
- De afscheiding van 1834 in ... 1834-1869 (Groningen: De Vuurbaak, 1973-1989; 10 delen). Zie bijv.: ISBN 90-6015-227-1
Joh. Vreugdenhil, De kerkgeschiedenis verteld aan jong en oud (Houten: Den Hertog, 1990, 9e druk) geeft in deel 4 een beschrijving vanuit bevindelijk gereformeerd perspectief zonder wetenschappelijke pretenties.
Externe link[]
fy:Ofskieding fan 1834