Nicolaas Beets

Nicolaas Beets (1814-1903)

Gedenksteen aan het Beetshuis in de Boothstraat

Nicolaas Beets (Haarlem, 13 september 1814 – Utrecht, 13 maart 1903), ook bekend onder het pseudoniem Hildebrand, was een Nederlands auteur, dichter, predikant en hoogleraar.

Biografie[]

Nicolaas Beets werd in Haarlem geboren als de zoon van een apotheker en studeerde van 1833 tot 1839 theologie aan de Rijksuniversiteit van Leiden (toen nog Academie geheten), waar hij in 1839 promoveerde tot doctor in de theologie. In zijn studententijd maakte hij kennis met het werk van de Engelse dichter Byron en schreef dichtstukken in diens trant, zoals 'José' (1834), 'Kuser' (1835) en 'Guy de Vlaming' (1837). Hij was bevriend met Johannes Kneppelhout ('Klikspaan'), Bernard Gewin ('Vlerk') en J.P. Hasebroek ('Jonathan') met wie hij samen met andere studenten een letterkundige club vormde.

In 1840 werd Beets beroepen tot predikant aan de Nederlands Hervormde Kerk in Heemstede, waar hij in hetzelfde jaar trouwde met Aleida van Foreest, een kleindochter van de Leidse hoogleraar en redenaar Johannes van der Palm. Hij heeft daar ook een basisschool opgericht. Deze bestaat nog steeds en heet nu de Nicolaas Beetsschool. In 1854 werd hij beroepen naar Utrecht. Van 1874 tot 1884 was hij hoogleraar in de kerkgeschiedenis aan de Rijksuniversiteit Utrecht.

Hij schreef proza, poëzie, en preken.

Zijn bekendste werk is de Camera Obscura, dat hij onder het pseudoniem Hildebrand schreef in zijn studententijd en waarvan de eerste versie verscheen in 1839. Hij bleef tijdens de jaren daarna vaak verhalen toevoegen aan het werk waardoor het pas zijn definitieve vorm kreeg in 1851. Voor de oorsprong van Beets' schuilnaam zijn diverse verklaringen: één ervan is afkomstig van de firmanten van Camera-uitgever Bohn te Haarlem en verwijst naar een slager op de hoek van de Gedempte Oude Gracht en de Botermarkt aldaar, vlakbij Beets' ouderlijk huis. Dit was de uit Duitsland afkomstige Conrad Hildebrand (1815 - 1890). Misschien niet zonder toeval beschrijft Beets in 'De familie Kegge' een zelf slachtende slager. Over dit alles bestaat helaas geen zekerheid, evenmin als over andere verklaringen.

Beets overleed op 88-jarige leeftijd in Utrecht aan een hersenbloeding. In zijn woonhuis aan de Boothstraat, nummer 6 (vlak bij het Janskerkhof) is inmiddels het Willem Pompe Instituut gevestigd, de strafrechtelijke afdeling van de faculteit Recht, Economie, Bestuur en Organisatie van de Utrechtse universiteit.

In 1962 werd in de Haarlemmer Hout het 'Hildebrandmonument' onthuld van de beeldhouwer Prof. Jan Bronner.

Beets werd evenals andere dominee-dichters geparodieerd door Cornelis Paradijs (Frederik van Eeden) in de bundel Grassprietjes of Liederen op het gebied van Deugd, Godsvrucht en Vaderland.

"Maar van allen toch de baas.
Is de groote Nicolaas; -
Wat heeft hij niet saâmgedicht!
Hoeveel harten niet gesticht

Goethe met Homerus samen
Kunnen nooit zijn roem beschamen:
Want hij heeft wat hun ontbrak:
Echte vroomheid ... door zijn vak."

Bron: fragment uit Predikantenlied (hulde aan onzen geestelijken stand) in: Grassprietjes, uitg. W. Versluys, Amsterdam (1916)

Bibliografie[]

Publicaties met Beets als auteur[]

1834 - Jose. Een Spaansch verhaal
1835 - De Masquerade (9 Februari 1835). Een gedicht
1836 - Kuser. Een verhaal
1837 - Guy de Vlaming. Een verhaal
1838 - Spreken. Iets ten voordeel van het Groningsch Instituut voor doof-stommen
1838 - N. Anslijn, Nz. Een woord aan allen die den Braven Hendrik gelezen hebben
1838 - Gedichten
1839 - Rijmbijbel
1839 - De Aenea Silvio, qui postea Pius papa secundus, morum mentisque mutationis rationibus
1839 - De Camera Obscura
1839 - Aan de Bruid van den Erfprins
1840 - Proza en poëzy. Verzameling van verspreide opstellen en verzen
1840 - Ada van Holland. Een gedicht
1842 - Leven en karakter van J.H. van der Palm
1843 - De Kruiswoorden. Zeven lijdenspreêken
1845 - Een Paaschgezang
1845 - Twaalf Preêken
1845 - Troost der armen. Een lied in hunne woning op Kersavond 1845
1846 - De Christen bij en op het ziekbed. Woorden van bestuur en vermaning in onze dagen
1847 - De herstelde kranke. Woorden van bestuur en vermaning
1847 - Christelijke lesjes voor jonge kinderen
1847 - Een oud randschrift voor de nieuwe munt
1847 - Chronologische kaart voor de geschiedenis van het volk van Israël tot op de verwoesting van Jeruzalem, ten gebruike bij de hitorische kanonieke en apokrieve Bijbelboeken. Naar de nieuwste Schrijvers opgemaakt
1848 - Des Christens schuld aan den Heidens Redevoering uitgesproken te Zeist, in de Broedergemeente
1848-1851 - Stichtelijke uren
1849 - Achttien Junij 1849. Een woord op den jongsten dank- en bededag, gesproken door een Evangeliedienaar
1849 - Herinneringen en indrukken van een kleine uitstap naar Londen in Mei 1847. Brieven aan een vriend
1849 - Houdt dat gij hebt. Leerreden over Openbaringen III:11b
1850 - Des Heidens loon aan den Christen. Met belangrijke aanteekeningen en bijvoegsels
1851 - Het Oranjewater; 11 November 1851
1851-1853 - Paulus in de gewichtigste oogenblikken van zijn leven en werkzaamheid voorgesteld
1852 - Fantasie en werkelijkheid met betrekking tot het openbaar onderwijs. Openlijk schrijvend aan Dr. H.J. Spijker
1854 - Korenbloemen, Nieuwe gedichten
1854 - De blijvende Heiland. Afscheidsrede gehouden te Heemstede, op den 25 Mei 1854
1854 - Een leeuw op de straten. Zendingsrede, gehouden te Haarlem, 16 Februarij 1854
1856 - De bevrijding der slaven. Redevoering, gehouden in de openbare vergadering van de Nederlandsche Maatschappij tot bevordering van de afschaffing der slaven
1856 - Lijden dienstbaar aan eeuwig heil. Vroegpreek, enz.
1856 - Verpoozingen op letterkundig gebied
1857 - Nieuwe gedichten
1858 - Nicolaas Beets,’s Heilands goedkeuring op de Christelijke Zending. Redevoering uitgesproken te Rotterdam 21 Julij 1858, ter gelegenheid der algemeene Vergadering van het Nederlandsch Zendelingen Genootschap
1858 - Het volmaakte werk der lijdzaamheid
1858-1873 - Verscheidenheden meest op letterkundig gebied. Een tijdschrift op onbepaalde tijden
1859 - Kleine verzameling uit de Stichtelijke uren
1860 - God ons betrouwen. Woorden gesproken in den Utrechtschen dank- en bedestond van Zondagavond. 25 November 1860
1861 - Gesprek met Vondel, naar aanleiding van ’t hem toegedacht standbeeld. Eene voorlezing in de maand Februarij 1861 gehouden
1861 - Iona. Overgedrukt uit „de Vereeniging. Christelijke Stemmen.”
1863 - Twaalf leerredenen
1863 - Verstrooide gedichten uit vroeger en later tijd (1831-1861)
1863 - Voor henlieden geen plaats. Leerrede gehouden op den eersten Kerstdag
1865 - Aan mijne landgenooten op den 18en Juni 1865
1865 - De wandel met God. Leerrede gehouden den zondag na het overlijden van den eerwaarde Jorissen, emeritus predikant te Utrecht
1865 - Gods woord waarheid. Leerrede
1865 - Laat ons het goede doende niet vertragen. Redevoering uitgesproken te Zeist in de kerk der Evangelistische Broedergemeente, den 27 Julij 1865, den dag der algemeene vergadering der Broedersociëteit tot uitbreiding van het Evangelie onder de heidenen.
1867 - De martelaren. Vaderlandsche herinnering aan de hervormde gemeente bij de viering van den gedenkdag der hervorming
1867 - Ten dage van den feestelijken optogt van H.H. studenten der Utrechtsche hoogeschool ter viering van haar XLVIe lustrum, 25 Junij 1867. Welkomstgroet enz.
1867 - Waakt en bidt. Leerrede over Mattheüs 26:41, ter bevestiging van lidmaten
1868 - Een vaderlandsch lied op het veld bij Heiligerlee, vorst en volk toegezongen
1868 - Kort begrip der christelijke heilsleer. Leidraad bij de catechisatiën
1869 - Madelieven. Nieuwe dichtbundel
1870 - De kerk op den Vluchtheuvel ingewijd (19 Juni 1870). Een gedicht
1870 - Kerkredenen onder den indruk der tijdsomstandigheden uitgesproken
1871 - De reiszangen in Vondel’s treurspelen, benevens andere opstellen
1871 - Een lied op het jaarfeest der Utrechtsche Zendingsvereeniging in April 1871. Uitgegeven ten voordeele der Utrechtsche Zendingsvereeniging
1872 - Geschenk aan jonge lidmaten der gemeente van Christus
1872 - Lijden op de weg tot heerlijkheid. Kerkrede gehouden op den 2en Paaschdag 1872 voor de hervormde gemeente in de Nicolaï-kerk te Utrecht
1873 - Op den dag der bevestiging. Aan jonge lidmaten der gemeente
1873 - De onthulling van het monument te Heiligerlee, in tegenwoordigheid van Z.M. den Koning den 23 Mei 1873. Dichtregelen uitgesproken te Winschoten
1873-1900 - Dichtwerken. Compleet in chronologische volgorde verzameld
- Hieruit los verschenen:
  - Nog eens najaarsbladen. Gemengde gedichten 1880-1884
  - Winterloof. Late gedichten. 1884-1887
  - Dichtwerken. Deel 4 (1874-1884)
  - Nog eens winterloof. Nieuwste gedichten 1887-1892
  - Dennennaalden. Laatste gedichten 1892-1900. Met des schrijvers laatste portret en een eigenhandig geschreven gedicht
1873 - Een woord der Schrift over de rijken en armen
1873 - Gesprek over letterdieverij, navolging en oorspronkelijkheid en andere opstellen
1873 - Eenige opmerkingen met betrekkingen tot de denkbeelden van de dag in de richting van de emancipatie der vrouw
1873 - Kerstzegen
1873 - Navolgingen van Lord Byron
1873 - Te Alkmaar, 8 October 1873. Reevoering ter gelegenheid van de plechtige steenlegging door Z.M. de Koning tot het op te richten gedenkteeken van Alkmaars ontzet 8 October 1873 uitgesproken
1874 - Paaschvreugde
1874 - Tabitha. Leerrede gesproken te Utrecht, des Zondags na de begrafenis van Mejonkvrouwe Anne Henriëtte Swellenbrebel, overleden 30 Mei 1874
1875 - De wijsheid, die van boven is. Leerrede over Jacobus III, vers 17. Gehouden te Utrecht in de Domkerk ter opening van het academiejaar 1875-1876
1875 - Karakter. Karakterschaarschte, karaktervorming. Redevoering aan de Utrechtsche Hoogeschool, uitgesproken den 16 Maart 1875
1875 - Toespraak gehouden den 14en Junij 1875 voor oud-studenten en studenten der Leidsche hoogeschool
1875 - Zelfverheerlijking. Leerrede van 28 November 1875. Utrechts gedenkdag van Nederlands verlossing van de Fransche heerschappij. Uitgesproken in de Domkerk
1876 - Ter nagedachtenis aan Otto Gerhard Heldring. Uitgegeven ten voordeel der Heldring-Stichtingen te Zetten
1877 - Houdt dat gij hebt. Kerkrede op den gedenkdag der Hervorming
1878 - Groote mannen en ware grootheid. Redevoering op den gedenkdag der stichting van de Utrechtsche Hoogeschool, 26 Maart 1878
1879 - Lectuur voor het ziekvertrek, bijeengebracht uit de „Stichtelijke Uren” en andere geschriften
1880 - Uit Nicolaas Beets’ dichtwerken. Een bloemlezing. Naar aanwijzing van den dichter
1881 - Dichtwerken. 4e deel. 1e st. (Najaarsbladen, Gemengde gedichten 1874-1880)
1882 - Sparsa. Verzameling van verstrooide opstellen en kleine geschriften
1882 - Wie moet veranderen?
1883 - Orgelinwijding op Paaschmorgen in de Buurkerk (24 maart 1883)
1885 - Gedenkboek
1885-1902 - Nieuwe verscheidenheden meest op letterkundig gebied
- Hieruit los verschenen:
  - Everhardus Johannes Potgieter. Persoonlijke herinneringen
1887 - Hildebrand, Na vijftig jaar. Noodige en overbodige opheldering van de "Camera obscura"
1891 - Brokkelvoer van rijmspreuken, oud en jong, ontleend en eigen. Uitgegeven ten behoeve van den bouw eener protestantsche kerk te Valkenburg (L.)
1891 - De man van smarten, de Heer der Heerlijkheid. Door den schrijver van de »Stichtelijke uren.”
1891 - Hildebrand, Pesevan elsik sembal, se el »Camera Obscura” e stonacöpel yapënik fa Multatuli (Dekker, E. Douwes) pelovepolöl fa dl. Van de Stadt, H.
1903-1906 - Al de leerreden. Opnieuw uitgegeven naar de eerste drukken en naar tijdsorde gerangschikt
1903 - Verjaardag-album
1906 - Gedenkboek. Nieuwe uitgave
1906 - Verscheidenheden: De paradijsgeschiedenis en de Nederlandsche dichters. Vondel’s reiszangen. Vondel en Rembrandt.
1939 - Hildebrand, De familie Kegge.
1961 - Hildebrand, Een oude kennis van Teun de Jager. Bezorgd door A.A. Boudens
1988 - Hildebrand, De Leydse peuëraar
1999 - Hildebrand, Koppermaandag
2000 - Hildebrand, Een onaangenaam mensch in den Haarlemmerhout. Ingeleid en toegelicht door Dick Welsink

Publicaties met Beets als vertaler[]

1837 - Byron, Parisina en andere gedichten. Uit het Engelsch vertaald door N. Beets
1843 - F. Strauss, Helon’s bedevaart naar Jeruzalem. Uit het Hoogduitsch door A. Kleyn, geboren Ockerse met eene voorrede van J.H. van der Palm, en opgehelderde aanteekeningen door J. Clarisse. 2e uitgave. De vertaling herzien door N. Beets
1844 - J.A. James, Geschenk van een Christelijken vader aan zijne opwassende kinderen. Naar den 14en druk van het Engelsche werk voor den Hollandsche lezer bewerkt door N. Beets
1849 - A. Rochat, De Christelijke moeder in den omgang met hare kinderen geschetst. Uit het Fransch vertaald met een voorwoord over den schrijver, door N. Beets
1849 - De roem der dagen. Uit het Engelsch vertaald door N. Beets
1855 - J.A. James, De Christelijke belijder, vertaald door N. Beets
1863 - F. Strauss, De doop in de Jordaan. Een tafereel uit de tweede eeuw der Christelijke kerk. Uit het Hoogduitsch, door wijlen vrouwe A. Klein, geboren Ockerse. De vertaling herzien door Nicolaas Beets
1867 - Is. Watts, Godsdienstige en zedelijke zangen voor kinderen (naar het Engelsch) door Nicolaas Beets

Publicaties met Beets als redacteur of samensteller[]

1859 - Het huisaltaar. Handboekjen voor godsdienstige huisgezinnen. Bijeengebracht en uitgegeven ten behoeve van het Asyl Steenbeek door Nicolaas Beets […]
1862 - A.C.W. Staring, Gedichten. Ter 3e uitgave nogmaals door wijlen den dichter herzien en met eene inleiding door N. Beets.
1870 - Bijbel bevattende al de Canonieke boeken van het Oude&Nieuwe Testament volgens de staten-overzetting, met tweehonderd platen van Gustav Doré, voorzien van een voorbericht en uitgegeven onder toezicht van Nicolaas Beets. Opgedragen aan H.M. de koningin der Nederlanden
1870 - Geka [mejuffrouw G. Knutzen], Gezangen. In het licht gegeven door Nicolaas Beets
1881-1882 - Constantijn Huygens, Volledige dichtwerken, met aanteekeningen van P. Leendertz Wz. Uitgegeven door de Hollandsche maatschappij van Fraaije Kunsten en Wetenschappen en onder toezicht van N. Beets.
1881 - Anna Roemers Visscher, Al de gedichten vroeger bekend en gedrukt of eerst onlangs in handschrift ontdekt naar tijdsorde en in verband met hare levensbijzonderheden, uitgegeven en toegelicht door Nicolaas Beets. Met portretten, plaat en facsimiles.
1885 - Tekst- en spreukkalender voor 1886
1885-1887 - Beets scheurkalender voor 1885-1887
1888 - Spreuk- en tekstkalender voor 1889
1904-1907 - Nicolaas Beets scheurkalender 1905-1908

Zie ook[]

Dora Beets (zus)

Externe links[]

Biografieën, werken en teksten bij de Digitale bibliotheek voor de Nederlandse letteren (dbnl)
Leidse tentoonstelling over Beets
Afbeelding in de databank der Nederlandse Taal

Bronnen, noten en/of referenties[]

Bronnen, noten en/of referenties:

Bronnen:

Brinkmans Catalogus van Boeken

Voor meer mediabestanden zie de categorie Nicolaas Beets van Wikimedia Commons.

Wikisource NL

Meer bronnen die bij dit onderwerp horen, kan men vinden op de pagina Nicolaas Beets op de Nederlandstalige Wikisource.

an:Nicolaas Beets eo:Nicolaas Beets fr:Nicolaas Beets fy:Nicolaas Beets gl:Nicolaas Beets it:Nicolaas Beets ro:Nicolaas Beets