Gedurende de 19e eeuw kreeg het begrip "vrijzinnigheid" politieke inhoud. Het woord kreeg de betekenis van "vrij denken", tegenover het "bevangen denken" van de toenmaligen "confessionelen". De vrijzinnigheid zette zich af tegen een feodale, strak hiërarchsche en theocratische samenleving die de absolute monarchie in enkele Europese landen (Frankrijk, Spanje) in de 15e en 16e eeuw kernmerkte. Vrijzinnigheid kan als volgt geduid worden:
- Het begrip kan toegepast worden als kenmerk van een bepaalde ideologie of stroming. In zo'n geval betekent het dat de aangeduide persoon of groep niet (of in ieder geval: veel minder) wenst vast te houden aan de 'rechtzinnige' traditie(s) van de eerder genoemde stroming. In deze betekenis staat het in tegenstelling tot de orthodoxie.
- Als er over "vrijzinnigheid" zonder meer wordt gesproken, wordt er vaak geduid op een afstand nemende houding ten opzichte van de dogma's van het meer traditionele christendom. Dit kan variëren van kerkelijke rekkelijkheid (vrijzinnig-protestantisme) en religieus humanisme tot zuiver atheïsme. Dit gedachtegoed wordt aangetroffen bij de Frei Religiöse Gemeinden in het Duitse taalgebied of - in de Angelsaksische wereld - bij de unitariërs. In België wordt vrijzinnigheid bijna uitsluitend geassocieerd met atheïsme of agnosticisme, minstens met een houding die volledig buiten de Katholieke kerk staat.
- Vrijzinnigheid wordt ook gebruikt als een liberaal principe van vrijheid van denken. Vanuit die vrijheidsgedachte komen ook ándere vrijheidsidealen voort: vrijheid van uiting, vrijheid van godsdienst etc. De "vrijzinige mens" is dus een vrijdenker die zich niet laat voorschrijven hoe hij of zij over een bepaalde kwestie hoort te denken. Deze vrijzinnigheid maakt de mens dan ook geneigd tot onconventioneel of zelfs rebels denken en spreken. Voorbeeld is Aletta Jacobs, die zich vrijzinnig noemde, en gezien kan worden als een voorloopster van de vrouwenemancipatie.
Hoe sterker het begrip een politieke lading krijgt, hoe meer het een liberale grondhouding aanduidt: vrijzinnigheid krijgt de betekenis van vrijheid tot spreken, handelen, zich uiten. Het begrip is gaan staan voor een onafhankelijke, vrije geest. In die zin werd en wordt de vrijzinnigheid een progressieve levenshouding, ook in politiek opzicht.
- Een aantal politieke partijen, die zich als "vrijzinnig" definieert: de voormalige Nederlandse Vrijzinnig Democratische Bond, de voormalige Deutsche Freisinnige Partei en de huidige Zwitserse Freisinnig-Demokratische Partei.
Zie ook[]
- Unie Vrijzinnige Verenigingen (België)
- Vrijdenkerij
- Vrijzinnig christendom
- Vrijzinnig-protestantisme
- Religieus humanisme
- Liberalisme
Externe links[]
- Zinprofiel, Vrij & zinnig nieuws over vrijzinnig en interreligieus Europa
- Zinweb, interactief en vrijzinnig trefpunt voor zingeving, spiritualiteit, cultuur en ethiek
- Vrijzinnig Humanisme in Vlaanderen
- koepelorganisatie van vrijzinnige verenigingen in Vlaanderen
- ECHT Eigenwijs Collectief Humanistisch Tegendraads